Lật mở 'cơ chế chi tiền' của Tập đoàn Thuận An để trúng thầu 5 dự án nghìn tỷ

Ngày 11/5, ông Nguyễn Duy Hưng, cựu Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thuận An, cùng 26 người khác đã bị Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu (C03 Bộ Công an) đề nghị truy tố về tội Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.

Kết luận điều tra cho thấy ông Hưng đã vi phạm quy định về đấu thầu tại 5 dự án, bao gồm: cầu Đồng Việt (Bắc Giang), cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ, cầu Vĩnh Tuy 2, đường ven sông Hạ Long - Đông Triều (Quảng Ninh) và quốc lộ 14E. Các sai phạm của ông Hưng liên quan đến nhiều cán bộ tại Ban quản lý dự án ở Hà Nội, Bắc Giang, Tuyên Quang, Quảng Ninh và Cục Đường bộ Việt Nam.

Trong quá trình thực hiện các dự án, ông Hưng đã tạo ra một "cơ chế" chi tiền cho cán bộ Nhà nước để đẩy nhanh quá trình nghiệm thu và thanh toán. Ông chủ Tập đoàn Thuận An bị cáo buộc đã gây thiệt hại cho tài sản Nhà nước hơn 120 tỷ đồng và hưởng lợi bất chính 98 tỷ đồng.

Theo kết luận, ông Hưng và Nguyễn Quang Huy, Giám đốc Ban quản lý dự án 4 thuộc Cục Đường bộ Việt Nam, có mối quan hệ cá nhân thân thiết từ trước. Vào tháng 2/2022, khi biết về dự án quốc lộ 14E, ông Hưng đã liên hệ và đề nghị ông Huy cho Tập đoàn Thuận An tham gia đấu thầu.

Hai bên sau đó đã thống nhất về việc Thuận An sẽ chi tiền "cơ chế" cho Ban quản lý dự án 4 với mức 5% giá trị hợp đồng trước thuế, cùng với 0,6% cho Chi cục trưởng quản lý xây dựng đường bộ và 0,6% cho lãnh đạo Cục Đường bộ Việt Nam.

Sau khi thống nhất về cách phân chia "cơ chế", ông Hưng và Huy đã quyết định rằng Thuận An sẽ tham gia thi công 2 trong số 3 gói thầu, trong khi gói còn lại sẽ được đấu thầu theo quy định.

Từ tháng 9/2022, Tập đoàn Thuận An và Công ty 168 Việt Nam bắt đầu cử người tham gia cùng Ban 4 để khảo sát hiện trạng quốc lộ 14E, từ đó làm cơ sở để xây dựng bản vẽ thiết kế, biện pháp thi công và dự toán.

Trong quá trình thẩm định và phê duyệt thiết kế, dự toán cho hai gói thầu của quốc lộ 14E, ông Hưng đã gặp và đưa 1,2 tỷ đồng cho Vũ Hải Tùng, Chi cục trưởng Quản lý xây dựng đường bộ. Trước khi phê duyệt điều chỉnh hồ sơ mời thầu lần 2, ông Hưng chỉ đạo cấp dưới đưa thêm 1,3 tỷ đồng cho Tùng. Mục đích của việc này là để Tùng ký báo cáo thẩm định trình Cục Đường bộ Việt Nam phê duyệt điều chỉnh dự toán.

Trong giai đoạn thi công hai gói thầu, từ tháng 4/2022 đến tháng 1/2024, ông Huy đã hưởng lợi cá nhân 8,6 tỷ đồng. Ngoài ra, vào tháng 1/2023, ông Hưng chỉ đạo cấp dưới đưa cho ông Tùng 2,15 tỷ đồng, nâng tổng số tiền mà người này nhận được lên 4,65 tỷ đồng.

C03 kết luận rằng để trúng hai gói thầu trị giá hơn 937 tỷ đồng, Chủ tịch Tập đoàn Thuận An đã thực hiện nhiều sai phạm, gây thiệt hại cho Nhà nước 2,3 tỷ đồng và hưởng lợi 2 tỷ đồng từ các liên danh nhà thầu.

Tại tỉnh Quảng Ninh, trước khi đấu thầu gói 13 của dự án đường ven sông Hạ Long - Đông Triều, ông Hưng đã đưa 10.000 USD (khoảng 255 triệu đồng) cho Phạm Thanh Bình, Giám đốc Ban quản lý dự án Quảng Ninh. Nhờ đó, liên danh của Thuận An đã trúng thầu với giá trị 706 tỷ đồng.

Trong quá trình thi công, Hưng đã chi cho Bình 9,2 tỷ đồng tiền "cơ chế" từ các nhà thầu. Sau khi trừ đi các khoản, ông Bình bị cáo buộc hưởng lợi 4,4 tỷ đồng.

Trong quá trình điều tra vụ án, các bị can và những người liên quan đã tự nguyện nộp khắc phục hơn 102 tỷ đồng và 90.000 USD. Cùng với hơn 32 tỷ đồng trong các tài khoản, sổ tiết kiệm do gia đình ông Hưng tự nguyện giao nộp, toàn bộ thiệt hại trong vụ án đã được khắc phục.

Cả 30 bị can trong vụ án đều được C03 đánh giá là thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải và tích cực hợp tác với cơ quan điều tra để góp phần quan trọng làm rõ bản chất vụ án.

Cũng trong vụ án này, ngoài các bị can vi phạm đấu thầu, C03 còn đề nghị truy tố ông Phạm Thái Hà, cựu Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, cựu trợ lý của nguyên Chủ tịch Quốc hội, về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi. Cựu Bí thư Tỉnh ủy Bắc Giang Dương Văn Thái và cựu Phó chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Lê Ô Pích bị đề nghị truy tố về tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.

=>> Danh sách 30 người bị đề nghị truy tố

'Chạy thầu' là thực trạng phổ biến

Sau khi kết luận về các sai phạm xảy ra tại Tập đoàn Thuận An, C03 nhận thấy rằng việc "chạy thầu" là một thực trạng rất phổ biến, bản chất là tìm kiếm sự thỏa thuận, can thiệp trái phép vào hoạt động đấu thầu.

Để trúng thầu, phần lớn các doanh nghiệp phải có "quan hệ" và chấp nhận chi tiền "cơ chế" cho lãnh đạo cơ quan có thẩm quyền. Điều này được xem là một "phần tất yếu" của quá trình đấu thầu và thi công dự án.

Vụ án này cũng là một điển hình cho việc các nhà thầu thi công ngay từ đầu đã sử dụng mối quan hệ để câu kết, thông đồng, móc ngoặc với chủ đầu tư dự án để được tham gia. Từ đó, nhà thầu được chủ đầu tư tiết lộ, cung cấp thông tin, dự toán gói thầu và "cài thầu" trong hồ sơ để đáp ứng năng lực.

Hơn nữa, việc chấm thầu và lựa chọn nhà thầu chỉ mang tính hình thức. Nhiều đơn vị đương nhiên được trúng thầu, gây ra tình trạng bất bình đẳng cho các doanh nghiệp "có đủ năng lực nhưng không có quan hệ".

C03 kiến nghị Bộ Tài chính cần kiểm tra chặt chẽ hoạt động kiểm toán của các công ty xác nhận báo cáo tài chính, qua đó hạn chế việc bị lợi dụng can thiệp, tác động nâng khống năng lực thực tế để được lựa chọn làm chủ đầu tư hoặc nhà thầu thi công.

Phạm Dự