Tiết Thanh Minh: Ý nghĩa và những điều cần biết

Tiết Thanh Minh, một phong tục đẹp được biết đến qua những vần thơ của Nguyễn Du:

"Thanh minh trong tiết tháng ba

Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh"

Trong tiếng Trung, 清明节 /Qīngmíng jié/ (Tết Thanh Minh) diễn ra vào khoảng ngày 5 tháng 3 âm lịch, sau Lập Xuân 60 ngày. "Thanh Minh" mang ý nghĩa "trong sáng, tươi mới".

Đây là một trong 24 tiết khí quan trọng, thường rơi vào khoảng đầu tháng 4 dương lịch. Thời điểm này, mùa đông đã qua, tiết trời ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc, trùng với mùa vụ cấy trồng. Mọi người cảm nhận rõ rệt sự tươi mới của mùa xuân.

Tiết Thanh Minh là thời điểm giao hòa giữa trời và đất, còn Tết Thanh Minh là ngày đầu tiên của tiết khí này. Tết Thanh Minh mang ý nghĩa thiêng liêng, gắn liền với truyền thống "uống nước nhớ nguồn" của người Việt.

Đây là dịp để con cháu bày tỏ lòng biết ơn đối với tổ tiên. Bên cạnh việc tảo mộ, người dân còn tham gia các hoạt động vui chơi, du xuân, tăng cường gắn kết cộng đồng.

Từ xa xưa, Tiết Thanh Minh đã ăn sâu vào tâm thức người dân Trung Quốc. Nó đánh dấu một khởi đầu mới, gieo hy vọng sau những ngày đông giá rét.

Người Việt Nam cũng coi trọng việc thăm viếng mộ phần gia tiên, dọn dẹp sạch sẽ, thắp nén hương thơm để tưởng nhớ công ơn của người đã khuất. Đây là dịp để con cháu thể hiện đạo hiếu, làm tròn bổn phận với cội nguồn.

Có thể xem đây là ngày giỗ tổ chung của các dòng họ, để mỗi người có cơ hội báo hiếu, đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của ông bà, cha mẹ. Dù ở xa, con cháu cũng cố gắng thu xếp về sum họp gia đình.

Theo truyền thống, vào dịp Thanh Minh, người ta tiến hành tảo mộ, dọn dẹp sạch sẽ, phát quang bụi rậm, đắp thêm đất cho mộ phần thêm vững chãi.

Việc này xuất phát từ việc mưa xuân có thể gây sụt lún và cỏ dại mọc um tùm trên mộ. Sau khi tảo mộ, mọi người có thể dạo chơi, ngắm cảnh, tận hưởng không khí trong lành của mùa xuân, hoạt động này gọi là "đạp thanh".

Tuy nhiên, thời tiết tháng 3 âm lịch ở Việt Nam thường có mưa phùn, ẩm ướt, khác với sự ấm áp, tươi sáng ở Trung Quốc. Dù vậy, người dân vẫn tranh thủ đi tảo mộ.

Nếu việc làm mang ý nghĩa tốt đẹp thì không nhất thiết phải cố định vào một ngày. Tại sao không chọn thời điểm thời tiết đẹp hơn, khô ráo hơn để thuận tiện cho việc đi lại?

Phong tục, tập quán du nhập nên được điều chỉnh cho phù hợp với văn hóa, kinh tế và khí hậu địa phương, tạo nên bản sắc riêng, làm phong phú thêm kho tàng văn hóa dân tộc.

Tiết Thanh Minh là ngày lễ mang tính nhân văn sâu sắc, tập trung vào sự tưởng niệm. Không cần quá chú trọng vào mâm cao cỗ đầy, đốt vàng mã lãng phí, mà quan trọng là tấm lòng thành kính, sự tri ân và những hành động thiết thực để tưởng nhớ người đã khuất.

Độc giả Vũ Thị Minh Huyền