Thừa nhận tài sản mã hóa: Đã đến lúc?

Việt Nam hiện đứng thứ 7 trên thế giới về giao dịch tài sản ảo, tài sản mã hóa, với quy mô thị trường ước tính khoảng 105 tỷ USD và khoảng 17 triệu người Việt sở hữu. Việc thừa nhận sự tồn tại của tài sản mã hoá là vô cùng cần thiết để quản lý hiệu quả thị trường này.

Nguy cơ lừa đảo và rửa tiền do thiếu khung pháp lý

Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành đang đặc biệt quan tâm đến vấn đề quản lý tài sản mã hoá. Bộ Tài chính được giao nhiệm vụ hoàn thiện khung pháp lý để quản lý các loại tài sản mã hóa, tiền mã hóa. Bộ sẽ phối hợp với các bộ liên quan để nghiên cứu thực tiễn và kinh nghiệm quốc tế.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung cho biết tại cuộc Họp báo Chính phủ thường kỳ gần đây rằng Bộ đã kiến nghị Chính phủ chính thức thừa nhận sự tồn tại và tiềm năng của tài sản số. Đây là một quan điểm có tính bước ngoặt trong cách tiếp cận chính sách đối với lĩnh vực này.

“Quan điểm và nguyên tắc là triển khai thận trọng, có lộ trình, phù hợp với thực tiễn, đảm bảo an toàn, minh bạch, hiệu quả, đồng thời bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức tham gia thị trường mã hóa. Việc triển khai sẽ được thực hiện thí điểm trên thị trường giao dịch và phát hành tài sản mã hóa, hứa hẹn mở ra một kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp bên cạnh các tài sản tài chính truyền thống”, ông Trung nhấn mạnh. Việc triển khai thí điểm thị trường cần tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của các quốc gia mà nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường tài sản mã hóa là công dân.

Trước đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết về việc triển khai thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa. Dự thảo đề xuất cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý như Bộ Tài chính, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhằm thúc đẩy hoạt động thị trường, đồng thời hạn chế tối đa rủi ro về an ninh tài chính như nguy cơ rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Thực tế trên thế giới cho thấy, chi phí phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố là một khoản đáng kể đối với các đơn vị vận hành sàn giao dịch.

Theo báo cáo của Chainalysis, trong giai đoạn từ tháng 10/2021 đến tháng 10/2022, tổng giá trị tiền mã hóa chảy vào Việt Nam ước tính đạt 90,8 tỷ USD, trong đó gần 1 tỷ USD liên quan đến các hoạt động bất hợp pháp. Điều này cho thấy những lỗ hổng tiềm tàng trong quản lý dòng tiền số tại Việt Nam.

Đại diện Bộ Công an nhận định, để quản lý các sàn giao dịch tài sản mã hóa, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng, toàn diện, phối hợp liên ngành, ứng dụng công cụ quản lý tiên tiến và xử lý nghiêm các sàn giao dịch không phép.

Ông Dương Đức Hùng, Phó trưởng phòng Phòng chống khủng bố, Cục An ninh Nội địa, Bộ Công an, cho rằng cần tăng cường điều tra và xử lý nghiêm các sàn giao dịch không phép, đồng thời công khai danh sách này trên các phương tiện truyền thông để cảnh báo người dân, và phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ internet để chặn truy cập.

Bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục Trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cho biết việc xây dựng khung pháp lý quản lý các sàn giao dịch đặt ra yêu cầu phức tạp về quản trị rủi ro do tính chất ẩn danh, xuyên biên giới, phi tập trung của tài sản mã hóa. NHNN đã tham mưu, đề xuất quy định các sàn giao dịch phải thực thi nhiều yêu cầu chặt chẽ về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố.

“Vì vậy, NHNN đã tham mưu, đề xuất quy định các sàn giao dịch phải thực thi nhiều yêu cầu chặt chẽ về phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố trên cơ sở quy định pháp luật và chuẩn mực quốc tế. Cơ quan quản lý nhà nước sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện tốt các nghĩa vụ này”, bà Thơ cho biết.

Kinh nghiệm quản lý sàn giao dịch tài sản mã hóa quốc tế

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam nhấn mạnh, việc triển khai thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa đồng thời thúc đẩy Luật Công nghiệp Công nghệ số thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng khung pháp lý cho lĩnh vực tài sản số.

Việc luật hóa tài chính phi tập trung giúp đảm bảo tính pháp lý của các tài sản mã hóa, đồng thời thúc đẩy đổi mới công nghệ, hội nhập toàn cầu, giúp Việt Nam tối ưu nguồn lực từ thị trường mã hóa và thực hiện cam kết về phòng chống rửa tiền.

Hiện có khoảng 20 sàn giao dịch tài sản mã hóa, tài sản ảo tập trung hoạt động ngầm tại Việt Nam. Nhiều quốc gia đã triển khai mô hình quản lý hiệu quả, mang lại bài học quý giá cho Việt Nam.

Tại Hoa Kỳ, các sàn giao dịch phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố. Các sàn bắt buộc phải thực hiện KYC, lưu trữ dữ liệu giao dịch và báo cáo các giao dịch đáng ngờ. Vụ việc Binance bị phạt 4,3 tỷ USD là minh chứng cho sự giám sát mạnh mẽ.

Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật MiCA, buộc tất cả các sàn hoạt động phải đăng ký với cơ quan quản lý của từng quốc gia. Các quy định bao gồm áp dụng KYC nghiêm ngặt, công khai danh tính pháp nhân và phối hợp với Europol.

Tại Hàn Quốc, các sàn buộc phải đăng ký với FSC, tích hợp hệ thống giám sát theo thời gian thực và liên kết với ngân hàng trong nước để kiểm soát tài khoản người dùng. Kết quả là hơn 60 sàn nhỏ không đáp ứng yêu cầu đã phải đóng cửa.

Những mô hình trên cho thấy, quản lý hiệu quả sàn giao dịch tài sản số đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa pháp luật nghiêm minh, công nghệ giám sát hiện đại và trách nhiệm cao từ chính các sàn giao dịch. Đây là định hướng mà Việt Nam có thể tham khảo.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!