Thừa nhận tài sản mã hóa: Bước đi cần thiết để quản lý thị trường

Việt Nam hiện đứng thứ 7 thế giới về giao dịch tài sản ảo và tài sản mã hoá, với quy mô thị trường ước tính khoảng 105 tỷ USD và khoảng 17 triệu người sở hữu. Việc chính thức thừa nhận sự tồn tại của tài sản mã hóa là vô cùng quan trọng để quản lý hiệu quả thị trường đầy tiềm năng này.

Nguy cơ lừa đảo và rửa tiền do thiếu khung pháp lý

Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành đang đặc biệt quan tâm đến vấn đề quản lý tài sản mã hoá. Bộ Tài chính được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các bộ liên quan, hoàn thiện khung pháp lý để quản lý các loại tài sản mã hóa, tiền mã hóa, trên cơ sở nghiên cứu thực trạng và kinh nghiệm quốc tế.

Tại cuộc Họp báo Chính phủ thường kỳ gần đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nhấn mạnh sự cần thiết phải chính thức thừa nhận sự tồn tại và tiềm năng của tài sản số, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cách tiếp cận chính sách đối với lĩnh vực này.

Thứ trưởng Trung cho biết: “Quan điểm là triển khai thận trọng, có lộ trình, phù hợp với thực tiễn, đảm bảo an toàn, minh bạch, hiệu quả và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các cá nhân, tổ chức tham gia thị trường mã hóa. Việc triển khai thí điểm trên thị trường giao dịch và phát hành tài sản mã hóa hứa hẹn mở ra một kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp, bên cạnh các tài sản tài chính truyền thống”. Việc triển khai thí điểm thị trường cần tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của các quốc gia mà nhà đầu tư nước ngoài tham gia là công dân.

Trước đó, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ dự thảo Nghị quyết về việc triển khai thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa, đề xuất cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý như Bộ Tài chính, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhằm thúc đẩy hoạt động thị trường, đồng thời giảm thiểu tối đa rủi ro về an ninh tài chính như rửa tiền và tài trợ khủng bố.

Chi phí phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố là một thách thức lớn đối với các đơn vị vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa.

Theo Chainalysis, từ tháng 10/2021 đến tháng 10/2022, tổng giá trị tiền mã hóa chảy vào Việt Nam ước tính đạt 90,8 tỷ USD, trong đó gần 1 tỷ USD liên quan đến các hoạt động bất hợp pháp. Điều này cho thấy bên cạnh sức hút của tiền mã hóa, còn tồn tại những lỗ hổng trong quản lý dòng tiền số tại Việt Nam.

Đại diện Bộ Công an nhấn mạnh rằng, để quản lý các sàn giao dịch tài sản mã hóa, cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng, toàn diện, kết hợp với sự phối hợp liên ngành, ứng dụng công nghệ tiên tiến và xử lý nghiêm các sàn giao dịch không phép.

Ông Dương Đức Hùng, Phó trưởng phòng Phòng chống khủng bố, Cục An ninh Nội địa, Bộ Công an, đề xuất tăng cường điều tra và xử lý nghiêm các sàn giao dịch không phép, với mức phạt hành chính cao và truy cứu trách nhiệm hình sự nếu liên quan đến tài trợ khủng bố hoặc rửa tiền. Đồng thời, cần công khai danh sách các sàn không phép và phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ internet để chặn truy cập vào những nền tảng này.

Bà Nguyễn Thị Minh Thơ, Phó Cục Trưởng Cục Phòng chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, cho biết việc xây dựng khung pháp lý đặt ra yêu cầu phức tạp về quản trị rủi ro do tính chất ẩn danh, xuyên biên giới và phi tập trung của tài sản mã hoá. Tuy nhiên, việc tuân thủ các yêu cầu phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố sẽ tạo ra chi phí đáng kể cho các đơn vị vận hành sàn giao dịch.

Bà Thơ khẳng định: “NHNN đã tham mưu, đề xuất quy định các sàn giao dịch phải thực thi nhiều yêu cầu chặt chẽ về phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố trên cơ sở quy định pháp luật và chuẩn mực quốc tế. Cơ quan quản lý nhà nước sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện tốt các nghĩa vụ này”.

Kinh nghiệm quản lý sàn giao dịch tài sản mã hóa trên thế giới

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, nhấn mạnh rằng việc triển khai thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa, đồng thời thúc đẩy Luật Công nghiệp Công nghệ số thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc xây dựng khung pháp lý cho lĩnh vực tài sản số.

Việc luật hóa tài chính phi tập trung giúp đảm bảo tính pháp lý của các tài sản mã hoá, thúc đẩy đổi mới công nghệ, hội nhập toàn cầu, giúp Việt Nam tối ưu nguồn lực từ thị trường mã hóa và thực hiện cam kết về phòng chống rửa tiền.

Hiện tại, dù chưa có khung pháp lý, có khoảng 20 sàn giao dịch tài sản mã hóa hoạt động ngầm tại Việt Nam. Pháp luật hiện hành không cấm, nhưng các sàn này hoạt động trong vùng xám, không có pháp nhân cụ thể. Nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai các mô hình quản lý hiệu quả, mang lại những bài học quý giá cho Việt Nam.

Tại Hoa Kỳ, các sàn giao dịch như Coinbase, Kraken, Gemini phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về phòng chống rửa tiền và tài trợ khủng bố theo Đạo luật Bảo mật Ngân hàng (BSA), bao gồm KYC, lưu trữ dữ liệu giao dịch và báo cáo các giao dịch đáng ngờ. Vụ việc Binance bị phạt 4,3 tỷ USD do vi phạm quy định AML là một minh chứng.

Liên minh châu Âu (EU) đã thông qua Đạo luật MiCA có hiệu lực từ 2024, yêu cầu tất cả các sàn hoạt động tại khu vực phải đăng ký với cơ quan quản lý của từng quốc gia thành viên và tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về KYC.

Tại Hàn Quốc, Đạo luật Báo cáo và sử dụng thông tin giao dịch tài chính đặc thù năm 2021 yêu cầu các sàn phải đăng ký với FSC, tích hợp hệ thống giám sát theo thời gian thực và liên kết với ngân hàng trong nước để kiểm soát tài khoản người dùng.

Những mô hình trên cho thấy, quản lý hiệu quả sàn giao dịch tài sản số đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa pháp luật nghiêm minh, công nghệ giám sát hiện đại và trách nhiệm cao từ chính các sàn giao dịch. Đây là định hướng mà Việt Nam có thể tham khảo trong tiến trình xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc cho nền kinh tế số.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!