Đại biểu Quốc hội: Bỏ án tử hình cho tội sản xuất thuốc giả là bất công?

Chiều 20/5, Quốc hội đã tiến hành thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Một trong những nội dung được đặc biệt quan tâm là đề xuất của Chính phủ về việc thay thế hình phạt tử hình bằng hình thức "tù chung thân không xét giảm án" đối với 8 trong số 18 tội danh hiện hành. Các tội danh này bao gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114); Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194); Vận chuyển trái phép chất ma túy (Điều 250); Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421); Gián điệp (Điều 110); Tham ô tài sản (Điều 353); và Nhận hối lộ (Điều 354).

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP HCM) đã bày tỏ sự băn khoăn về đề xuất này, đặc biệt là đối với các tội phạm được quy định tại điều 353, 354, 194 và 250, vốn đang có xu hướng ngày càng phức tạp.

Theo bà Lan, việc giảm án chỉ nên được xem xét khi tình hình tội phạm có dấu hiệu thuyên giảm. Ngược lại, cần nghiên cứu tăng nặng hình phạt để tăng tính răn đe. Bà nhấn mạnh: "Việc chúng ta nhân văn với tội phạm có thể bị xem là độc ác với những người dân tuân thủ pháp luật, cũng như với các nạn nhân của thuốc giả và ma túy".

Đại biểu Lan cho rằng, duy trì án tử hình có ý nghĩa quan trọng trong việc răn đe tội phạm và thể hiện sự quyết liệt của Nhà nước trong việc xử lý các hành vi phạm tội.

Bà Lan không đồng tình với quan điểm bỏ án tử hình để bảo đảm tính nhân văn, cho rằng điều này sẽ gây ra sự "bất công với cộng đồng", đặc biệt là trong các tội danh liên quan đến vận chuyển ma túy và sản xuất thuốc giả.

Luật sư Trương Trọng Nghĩa, Phó chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP HCM, cũng đồng tình rằng án tử hình có tác dụng răn đe lớn. Ông Nghĩa cho rằng ngay cả những tên tội phạm chuyên nghiệp và hung hãn nhất cũng phải suy nghĩ và chùn bước khi đối diện với án tử hình, từ đó lựa chọn những hành vi ít gây thiệt hại hơn.

Mức án cao nhất này còn có tác dụng giáo dục, khuyến khích người bị kết án tích cực lập công chuộc tội hoặc khắc phục hậu quả để được giảm nhẹ hình phạt. Tuy nhiên, ông Nghĩa cũng thừa nhận xu hướng chung của thế giới là giảm số lượng tội danh áp dụng hình phạt tử hình, và Việt Nam cần hội nhập, song vẫn cần duy trì các quy định phù hợp với đặc thù quốc gia.

Ông Nguyễn Thanh Sang, Phó viện trưởng VKSND TP HCM, cũng bày tỏ sự không đồng tình với việc loại bỏ án tử hình đối với một số tội danh, đặc biệt là các tội tham ô và nhận hối lộ. Ông nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang đẩy mạnh cuộc chiến chống tiêu cực và tham nhũng, việc bãi bỏ án tử hình cần được xem xét một cách thận trọng.

Ông Sang cho rằng, tham nhũng không chỉ xảy ra trong lĩnh vực công mà còn lan rộng sang lĩnh vực tư, như vụ án gần đây tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) liên quan đến bà Trương Mỹ Lan. Ông đặt câu hỏi về hiệu quả thu hồi tài sản nếu tội phạm biết chắc chắn sẽ không phải đối mặt với án tử hình.

Đối với tội Vận chuyển trái phép chất ma túy, ông Sang nhấn mạnh vai trò quan trọng của người vận chuyển trong việc mua bán ma túy. Mặc dù hình phạt cao nhất cho tội này là tử hình, số lượng vụ mua bán và vận chuyển ma túy vẫn tiếp tục gia tăng, với nhiều vụ thu giữ số lượng lớn ma túy. Ông lo ngại rằng việc loại bỏ án tử hình có thể làm gia tăng tình hình tội phạm ma túy.

Tại phiên thảo luận, trung tướng Nguyễn Minh Đức, Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại, đã trình bày lý do cần thiết phải loại bỏ hình phạt tử hình đối với một số tội danh. Ông cho biết Bộ Chính trị đã có kết luận về việc từng bước thu hẹp hình phạt tử hình và khắc phục những bất cập trong quá trình thực hiện. Đồng thời, Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế và ký kết các điều ước song phương, đa phương, và nhiều đối tác đề nghị Việt Nam giảm bớt hình phạt tử hình trong Bộ luật Hình sự.

Ông Đức dẫn chứng rằng trên thế giới có 104 quốc gia đã bãi bỏ hình phạt tử hình, trong khi chỉ còn 28 quốc gia duy trì. Trong số 8 tội danh được đề nghị loại bỏ án tử hình, thực tế cho thấy nhiều tội phạm đã bỏ trốn ra nước ngoài, gây khó khăn cho việc dẫn độ vì nước sở tại không áp dụng hình phạt tử hình đối với các tội danh này.

Đối với tội Vận chuyển trái phép chất ma túy, ông Đức cho biết nhiều người tham gia vận chuyển là người nghèo, dân tộc thiểu số, học sinh, sinh viên hoặc những người thiếu hiểu biết. Ông cho rằng việc tuyên án tử hình đối với những đối tượng này gây ra nhiều "trăn trở" cho các cơ quan tố tụng, và do đó, đề xuất loại bỏ hình phạt tử hình là "hợp lý, nhân đạo".

Về tội Buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh, ông Đức cho hay đến nay chưa có ai bị tử hình vì tội danh này do khó xác định hậu quả gây ra tương xứng với hình phạt tử hình. Trong khi đó, người sử dụng hóa chất để chế tạo thuốc giả gây chết người sẽ bị xử lý về tội Giết người. Vì vậy, việc loại bỏ hình phạt tử hình đối với tội danh này là hợp lý.

Đối với tội Tham ô tài sản và Nhận hối lộ, ông Đức cho biết việc loại bỏ án tử hình đã được đề xuất trong quá trình sửa đổi Bộ luật Hình sự năm 2009 nhưng chưa được chấp thuận. Ông cho rằng cần tìm ra nguyên nhân và lỗ hổng dẫn đến tội phạm, đồng thời bịt lại những lỗ hổng này để thu hồi tài sản và ngăn ngừa cán bộ, công chức phạm tội.

Tội Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược cũng chưa có ai bị tử hình.

Dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi) do Bộ Công an chủ trì soạn thảo bao gồm 3 phần, 26 chương và 433 điều, giữ nguyên 181 điều, sửa đổi 245 điều, bỏ 18 điều và bổ sung 6 điều so với Bộ luật hiện hành.

Sơn Hà - Anh Minh - Viết Tuân