Việc thay thế mức lương cơ sở bằng mức tham chiếu nhằm giảm sự phụ thuộc của BHXH vào lương cơ sở, đặc biệt trong bối cảnh cải cách tiền lương.
Theo khoản 13 điều 141 luật BHXH 2024 (sửa đổi), có hiệu lực từ 1/7/2025, mức tham chiếu sẽ bằng mức lương cơ sở cho đến khi mức lương cơ sở bị bãi bỏ. Sau đó, mức tham chiếu sẽ không thấp hơn mức lương cơ sở đã bãi bỏ.
Hiện tại, mức lương cơ sở là 2,34 triệu đồng/tháng (Nghị định 73/2024 của Chính phủ). Do đó, mức tham chiếu tạm thời được xác định là 2,34 triệu đồng/tháng.
Sự thay đổi này sẽ ảnh hưởng đến một số chế độ BHXH và đối tượng tham gia đóng - hưởng. Cụ thể:
1. Mức lương hưu tối thiểu
Khoản 11 điều 141 luật BHXH 2024 quy định, người lao động Việt Nam tham gia BHXH bắt buộc trước 1/7/2025 và có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ 20 năm trở lên sẽ có mức lương hưu hàng tháng tối thiểu bằng mức tham chiếu.
Người dân nhận lương hưu, trợ cấp BHXH tại TP.HCM
ẢNH: BHXH TP.HCM
2. Các khoản trợ cấp tính theo mức tham chiếu
Luật BHXH 2024 quy định nhiều khoản trợ cấp dựa trên mức tham chiếu:
- Trợ cấp một lần khi sinh con: Lao động nữ sinh con hoặc thai chết lưu từ 22 tuần tuổi trở lên được trợ cấp bằng 2 lần mức tham chiếu (thay vì 2 lần mức lương cơ sở). Quyền lợi này áp dụng cả với người tham gia BHXH tự nguyện đủ điều kiện.
- Trợ cấp mai táng: Thân nhân người lao động đang đóng, bảo lưu hoặc hưởng lương hưu qua đời được nhận trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức tham chiếu tại thời điểm qua đời.
- Trợ cấp tuất hàng tháng: Thân nhân người lao động mất được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng bằng 50% hoặc 70% mức tham chiếu tùy theo điều kiện (có người nuôi dưỡng hay không).
- Nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau ốm đau hoặc thai sản: Người lao động đủ điều kiện sẽ được nghỉ thêm và hưởng trợ cấp bằng 30% mức tham chiếu/ngày nghỉ.
3. Căn cứ đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện
Mức tham chiếu sẽ là cơ sở để xác định mức đóng BHXH tối thiểu và tối đa. Người tham gia BHXH bắt buộc đóng trên mức lương không thấp hơn mức tham chiếu và không cao hơn 20 lần mức tham chiếu.
Với BHXH tự nguyện, mức đóng thấp nhất vẫn theo chuẩn nghèo nông thôn, nhưng mức tối đa cũng giới hạn ở 20 lần mức tham chiếu.
Luật BHXH 2024 mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm cả chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.
Chủ hộ kinh doanh sẽ tự đóng BHXH trên mức thu nhập do mình lựa chọn, nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.
Mức đóng là 25% tiền lương làm căn cứ đóng BHXH, trong đó 3% vào quỹ ốm đau và thai sản, 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất.
Với mức tham chiếu hiện tại là 2,34 triệu đồng/tháng, mức đóng BHXH thấp nhất của chủ hộ kinh doanh là 585.000 đồng/tháng (25% x 2,34 triệu đồng).
4. Điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc để tính mức bình quân sẽ được điều chỉnh tại thời điểm hưởng chế độ hưu trí, trợ cấp BHXH.
Đối với người lao động đóng BHXH theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định trước 1/1/2016, tiền lương này được điều chỉnh theo mức tham chiếu tại thời điểm hưởng chế độ hưu trí.
