Pháo binh Nga khai hỏa về phía Ukraine - Ảnh: TASS
Theo báo New York Times, ngày 23-4 (giờ địa phương), chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đưa ra đề xuất ngừng bắn cho Ukraine, với các điều khoản mà lãnh đạo Kiev cho là "không thể chấp nhận".
Nội dung đề xuất từ phía Mỹ
Washington muốn Matxcơva và Kiev đóng băng tình hình lãnh thổ dựa trên thực tế chiến trường. Theo đó, Mỹ sẽ công nhận chủ quyền của Nga đối với bán đảo Crimea, vùng lãnh thổ đã sáp nhập vào Nga từ năm 2014. Ukraine cũng sẽ không được phép gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Đổi lại, Ukraine sẽ không nhận được bất kỳ đảm bảo an ninh nào.
Phó tổng thống Mỹ JD Vance, trong chuyến công du tới Ấn Độ, cho biết: "Tôi cho rằng ranh giới hiện tại hoặc gần đó sẽ là điểm phân chia mới trong cuộc xung đột này. Điều này có nghĩa là cả Ukraine và Nga đều phải từ bỏ một phần lãnh thổ mà họ đang kiểm soát".
Về cơ bản, những điều khoản này gần như đáp ứng toàn bộ yêu sách hòa bình mà Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đề ra, mở ra khả năng Nga chính thức sáp nhập các vùng lãnh thổ đang kiểm soát.
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov đã hoan nghênh động thái này: "Chúng tôi hoan nghênh những nỗ lực trung gian đàm phán từ phía Mỹ. Chúng tôi vẫn đang trao đổi, nhưng chắc chắn sẽ có nhiều vấn đề liên quan đến phương án hòa bình cần được thảo luận".
Tuy nhiên, Ukraine đã phản hồi một cách kiên quyết. Tổng thống Volodymyr Zelensky tuyên bố: "Không có gì để bàn cả. Đề xuất này vi phạm Hiến pháp của chúng tôi. Đây là lãnh thổ của chúng tôi, lãnh thổ của Ukraine".
Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Kinh tế Ukraine Yulia Svyrydenko cũng khẳng định trên mạng xã hội X: "Người Ukraine sẽ không chấp nhận một cuộc xung đột đóng băng được gọi là hòa bình. Chúng tôi sẽ không bao giờ công nhận việc chiếm đóng Crimea. Nếu không được gia nhập NATO, Ukraine yêu cầu những đảm bảo an ninh mang tính ràng buộc".
Trong lịch sử, bán đảo Crimea thuộc về Nga trong nhiều thế kỷ. Tuy nhiên, vào năm 1954, Liên Xô đã chuyển Crimea từ Cộng hòa Nga sang Cộng hòa Ukraine. Năm 1991, khi Liên Xô tan rã và Ukraine trở thành một quốc gia độc lập, Crimea vẫn được công nhận là một phần của Ukraine.
Hải quân Nga tiếp tục thuê quân cảng Crimea để làm căn cứ cho Hạm đội Biển Đen, vì đây là một trong số ít các quân cảng không bị đóng băng quanh năm, cho phép lực lượng này tiếp cận.
Năm 2014, trong bối cảnh làn sóng Maidan dẫn đến việc lật đổ Tổng thống thân Nga Viktor Yanukovych của Ukraine, Matxcơva quyết định sáp nhập bán đảo này, đảm bảo khả năng tiếp cận vùng biển ấm của Hải quân Nga.
Liên Hiệp Quốc và nhiều quốc gia đã tuyên bố không công nhận việc sáp nhập này.
Cho đến nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới vẫn không công nhận Crimea là lãnh thổ chính thức của Nga.
Khẩu chiến Trump - Zelensky tiếp diễn
Mối quan hệ giữa tổng thống Ukraine và tổng thống Mỹ rạn nứt đáng kể từ khi Washington giảm cam kết với Kiev - Ảnh: REUTERS
Phản ứng của ông Zelensky đã khơi mào một cuộc tranh cãi trên mạng xã hội với ông Trump. Tổng thống Mỹ chỉ trích những phát biểu của người đồng cấp Ukraine là "kích động" và "chỉ kéo dài sự chết chóc".
Ông Trump tuyên bố: "Tôi nghĩ chúng tôi đã nhận được cái gật đầu từ phía Nga. Tôi nghĩ rằng ông Zelensky dễ giải quyết hơn, nhưng thực tế thì không phải vậy".
Mặc dù có lợi cho Nga, đề xuất mới nhất của Mỹ vẫn chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu về lãnh thổ của ông Putin.
Cụ thể, Nga muốn có chủ quyền đối với toàn bộ các vùng Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson, bao gồm cả những khu vực vẫn do Kiev kiểm soát.
Tuy nhiên, theo báo Financial Times, tổng thống Nga đã chấp nhận từ bỏ yêu sách đối với các khu vực chưa kiểm soát, mở đường cho việc chấp nhận đề xuất của Washington.
Điện Kremlin vẫn chưa xác nhận hay phủ nhận thông tin này. Khi được hỏi, ông Peskov nói rằng ngay cả những tờ báo uy tín nhất cũng có thể đăng tin sai lệch, trong khi nhiều chuyên gia cho rằng đây là một "nước cờ" mới của Nga.
Các chuyên gia cũng nhận định rằng khi ông Trump ngày càng có nhiều phát ngôn và chính sách ủng hộ Nga, thì ông Putin càng trở nên cứng rắn hơn trong vấn đề Ukraine.
Cục diện đàm phán thay đổi
Phó tổng thống Mỹ JD Vance, người phản đối việc Mỹ phải "bảo kê" cho châu Âu, thường xuyên có những phát biểu bất lợi cho Ukraine - Ảnh: REUTERS
Những diễn biến trên đã làm thay đổi cục diện bàn đàm phán hòa bình Ukraine. Vấn đề này đã tạm lắng trong những tuần đầu tháng 4, nhường chỗ cho các cuộc thảo luận về thuế quan.
Khi đó, tình hình đàm phán vẫn bế tắc. Cả Ukraine và Nga đều kiên định với những điều khoản mà hai bên coi là "lằn ranh đỏ", bao gồm yêu sách chủ quyền và tư cách thành viên NATO.
Hai nước đã công bố lệnh ngừng bắn 30 ngày nhắm vào cơ sở năng lượng của nhau, nhưng cả hai bên đều cáo buộc đối phương vi phạm. Lệnh ngừng bắn 30 tiếng nhân dịp lễ Phục sinh cũng gặp phải những vấn đề tương tự.
Bước ngoặt diễn ra vào ngày 18-4, khi Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio bất ngờ cảnh báo rằng Washington sẽ từ bỏ vai trò trung gian đàm phán nếu không sớm thấy khả năng hai bên đạt được thỏa thuận.
Viễn cảnh này mở ra một khoảng trống lớn, vì ngoài Washington, không có bên thứ ba nào có đủ tiềm lực để đứng giữa Matxcơva và Kiev. Nếu Mỹ thực sự rút lui, cuộc chiến ở Ukraine gần như chắc chắn sẽ kéo dài.
Ngày 23-4, Phó tổng thống Vance nhắc lại cảnh báo trên: "Chúng tôi đã gửi một đề xuất rất rõ ràng đến cả Nga và Ukraine. Đã đến lúc cả hai bên phải đồng ý, hoặc Mỹ sẽ rút khỏi quá trình này".
Washington đang đánh cược?
Hệ thống pháo binh Nga khai hỏa về phía lực lượng Ukraine - Ảnh: RIA NOVOSTI
Giới phân tích chia thành hai luồng ý kiến trái ngược nhau. Một bên cho rằng Washington đang cố gắng ép ông Zelensky nhượng bộ về lãnh thổ, trong khi bên còn lại cho rằng đây chỉ là cái cớ để Mỹ ngừng viện trợ cho Kiev.
Hiện vẫn chưa rõ Washington sẽ hành động như thế nào nếu ông Zelensky từ chối hợp tác. Ông Trump đã gợi ý rằng ông sẽ "rửa tay và rút lui" khỏi nỗ lực hòa giải. Tuần trước, phía Ukraine tiết lộ rằng Kiev chưa nhận được bất kỳ khoản viện trợ tài chính hoặc quân sự mới nào từ ông Trump, mà chỉ nhận được các gói viện trợ tồn đọng từ thời chính quyền ông Biden.
Tuy nhiên, không thể loại trừ khả năng Mỹ sẽ tác động bằng những cách khác, chẳng hạn như cắt viện trợ quân sự và ngừng chia sẻ thông tin tình báo.
Một báo cáo điều tra của báo New York Times tiết lộ rằng quân đội Ukraine phụ thuộc rất nhiều vào thông tin tình báo của Washington để tấn công các mục tiêu quân sự của Nga.
Thêm vào nỗi lo của Ukraine là việc ông Rubio và ông Steve Witkoff, đặc phái viên của ông Trump với ông Putin, đã bất ngờ hủy bỏ cuộc gặp với Ukraine và các nước châu Âu tại London vào ngày 23-4.
Điều này làm giảm đáng kể tầm quan trọng của cuộc gặp. Những người ủng hộ Ukraine lo ngại rằng Mỹ đang gạt Kiev và châu Âu sang một bên để chỉ đàm phán với Nga.
Phó tổng thống Vance: Đã đến lúc Nga - Ukraine đồng ý thỏa thuận hòa bình
