Gỡ nút thắt giải phóng mặt bằng: Ngân sách Trung ương cho đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam

Chiều 16/6, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp về giải phóng mặt bằng dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, chỉ đạo Bộ Tài chính hướng dẫn bố trí vốn từ ngân sách Trung ương cho 15 tỉnh thành có tuyến đường đi qua. Đồng thời, yêu cầu Bộ Xây dựng và Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong quá trình triển khai.

Phó thủ tướng nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của tuyến đường sắt trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và kết nối các vùng miền. Do đó, công tác giải phóng mặt bằng cần được thực hiện khẩn trương, bài bản và tuân thủ đúng quy định, với mục tiêu khởi công dự án vào tháng 8, bắt đầu từ công tác tái định cư.

Bộ Xây dựng được giao nhiệm vụ trực tiếp làm việc với từng địa phương để rà soát thực địa, đặc biệt chú trọng các đoạn tuyến đi qua vùng lõi rừng tự nhiên, khu vực quốc phòng, an ninh, di sản văn hóa hoặc khu dân cư đông đúc. Các địa phương cần chủ động xác định diện tích đất và số lượng dân cư bị ảnh hưởng, từ đó xây dựng phương án đền bù, tái định cư cụ thể, ngay cả khi hướng tuyến mới chỉ được xác định trên bản đồ.

Các địa phương cũng cần điều chỉnh quy hoạch xung quanh các nhà ga để tối ưu hóa kết nối giao thông và phát triển đô thị hiện đại. Để đẩy nhanh tiến độ, các tỉnh có thể tạm gửi đề xuất tái định cư để được cấp vốn, tránh tình trạng chậm trễ do sự phối hợp giữa các bộ, ngành.

Phó thủ tướng chỉ đạo mỗi tỉnh thành lập Ban chỉ đạo và tổ giúp việc để trực tiếp điều hành công tác giải phóng mặt bằng và tái định cư, có thể phân cấp cho cấp xã nhưng phải chịu trách nhiệm trước Trung ương.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có chiều dài 1.541 km, đi qua 15 tỉnh thành sau sáp nhập, từ ga Ngọc Hồi (Hà Nội) đến ga Thủ Thiêm (TP HCM). Tuyến đường sắt này dự kiến có 23 ga, bao gồm 5 ga hàng hóa, và cần khoảng 10.800 ha đất, ảnh hưởng đến hơn 120.000 hộ dân cần tái định cư.

Bộ Xây dựng đã bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng cho 20 địa phương. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có Ninh Bình thành lập Ban chỉ đạo. Một số tỉnh như Vĩnh Phúc, Phú Yên, Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Ninh Bình đã hoàn thành rà soát nhu cầu tái định cư. TP Huế là địa phương duy nhất đã lập kế hoạch triển khai. Các địa phương cần hoàn thành giải phóng mặt bằng trước tháng 12/2026 để kịp bàn giao cho nhà thầu thi công.

Một số tỉnh đã kiến nghị được ứng vốn để xây dựng hạ tầng tái định cư, hỗ trợ xác định hướng tuyến chính thức để tránh các khu tái định cư hoặc di tích, và đề nghị Trung ương hỗ trợ vốn bồi thường.

Phó chủ tịch UBND TP Hà Nội, ông Nguyễn Mạnh Quyền, đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hoặc Thường Tín, nơi có điều kiện thuận lợi, để khởi công dự án vào ngày 19/8.

Trong khi đó, Phó chủ tịch UBND TP HCM, ông Bùi Xuân Cường, đề nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo hướng giao thông công cộng (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu rộng khoảng 60,5 ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.